پذیرش قانونی کپیرایت وضعیت نمایشگاه کتاب را تغییر خواهد داد
سیدعلی کاشفیخوانساری مدیر انتشارات حوا و فعال فرهنگی در گفتوگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، با اشاره به نمایشگاه کتاب تهران گفت: نمایشگاه کتاب تهران از بزرگترین نمایشگاههای کتاب و بزرگترین اتفاق فرهنگی در تمام ایران است. با این حال مختصات این نمایشگاه با تعاریف یک نمایشگاه بینالمللی کتاب سازگار نیست و در حقیقت بهتر این است که آن را یک فستیوال و یا فروشگاه بزرگ کتاب ملی بنامیم تا یک نمایشگاه کتاب بینالمللی.
وی افزود: اتفاقی که در نمایشگاه کتاب تهران میافتد، این است که مردم با استقبال وسیع خود حجم قابل توجهی از کتابهایی را که در طول سال به آن احتیاج دارند، در این نمایشگاه خریداری میکنند، همچنین دانشجویان و محققان کتابهای خارجی مورد نیاز خود را در این نمایشگاه تأمین میکنند. اما در عرصه نشر بینالمللی نمایشگاه کتاب تهران را نمیتوان یک نمایشگاه بزرگ بینالمللی قلمداد کرد،چرا که به ندرت ناشرانی با هدف خرید و فروش کپیرایت در نمایشگاه کتاب تهران حضور پیدا میکنند، در حالیکه اولین انگیزه برای حضور در یک نمایشگاه بینالمللی چنین اتفاقی است.
کاشفی که چندی پیش آژانس ادبی حوا به مدیریت وی به دلیل نبود بودجه تعطیل شد، تصریح کرد: برای اینکه به این سمت برویم، باید نگاه مسئولان فرهنگی از این دید که میزان موفقیت نمایشگاه در حجم انبوه مراجعان است، تغییر کند، به مرور نمایشگاه به نمایشگاههای تخصصی جزئیتر تقسیم و تبدیل شود و به این ترتیب با تفکیک نمایشگاه کتب دانشگاهی و کمک درسی از نمایشگاه کتابهای عمومی گامی را برای تخصصیتر شدن نمایشگاه کتاب تهران برداریم.
وی ادامه داد: دیگر راهکار ممکن برنامهریزی برای موثر بودن حضور در نمایشگاه برای ناشران خارجی است، به نحوی که با پذیرش قانون کپیرایت در ایران و ایجاد بازارهای فعال و پررونق در تبادل کپیرایت به این نمایشگاه رنگ و بوی بینلمللی داده شود، علاوه بر این کاهش هر چه بیشتر تصدیگری دولت در برپایی نمایشگاه و واگذاری هر چه بیشتر آن به تشکلها و انجمنهای صنفی، مدنی و خصوصی هم نقش مهمی در این مسیر خواهد داشت.
این نویسنده با اشاره به کاهش بازدید از نمایشگاه کتاب تهران در این دوره گفت: در مورد استقبال عمومی نمایشگاه، بهترین استراتژی این است که حضور در نمایشگاه کتاب را برای مردم به اتفاقی خوشایند و خاطرهای خوش بدل کنیم که آنها هر چه بیشتر به سمت کتابخوانی در طول سال هدایت شوند، باید به این فکر کنیم که جدا از عرضه کتاب و فروش کتاب چه اتفاقی میتواند در نمایشگاه رخ دهد که افراد را متقاعد کند، در طول سال هم خواننده کتاب باشند و هم خریدار کتاب.
وی گفت: بنابراین نیاز است تا برنامههای مستند و جریانداری تعریف شود، برای نمونه در اکثر نقاط جهان چنین رخدادهایی از طریق باشگاههای کتاب رخ میدهد، اعضا در این باشگاهها ثبت نام میکنند و در اتاقهای گفتوگو و امکانات مشابه درباره کتابهایی که منتشر میشود، تبادلنظر میکنند.
پذیرش قانونی کپیرایت وضعیت نمایشگاه کتاب را تغییر خواهد داد
کاشفی که سابقه حضور چند ساله در نمایشگاههای کتاب بینالمللی همچون فرانکفورت را دارد، گفت: البته همه این اتفاقها در صورتی رخ خواهد داد که پذیرش قانونی کپیرایت در ایران تایید شود و گرنه وضعیت نمایشگاه کتاب تهران به همین منوال باقی خواهد ماند. ناشران در وضعیت فعلی نه دلیلی میبینند که برای خرید کپیرایت کتاب خارجی با ناشر خارجی مذاکره کنند و نه زمینهای میبینند که برای فروش کپیرایت خود با ناشر خارجی مذاکره کنند.
نمایشگاه کتاب تهران ظرفیت مبادله نشر را ندارد
وی با اشاره به این نکته که در نمایشگاه کتاب فرانکفورت نیز که همیشه از حضور نداشتن ناشران ایرانی در آن سخن گفته میشود، ناشران حاضر نمیتوانند قراردادهای موفقی برای نشر آثارشان در خارج از کشور ببندند، گفت: در نمایشگاه کتاب تهران نیز که هیچ ناشری برای خرید کپیرایت نمیآید، چون بازاری برای مبادله نشر ندارد، ناشر ایرانی خریدار کپیرایت نیست در نتیجه ناشر خارجی نیز کپیرایت اثری را نمیخرد. این خلاء قانونی است، باید در سیاستهای کلان کشور برنامهای برای پیوستن به کنوانسیون جهانی کپیرایت داشته باشیم.
موفقیت نمایشگاه در حجم استقبالکنندگان از آن نیست
کاشفی خوانساری توجه مسئولان به آمار و ارقام را موجب ضعف دانست و افزود: نگاه عوامگرایانهای که موفقیت نمایشگاه کتاب تهران را در حجم مراجعان به آن تعریف کرده است و نگاهی که ارزیابی نمایشگاه را صرفاً کمی کرده، موجب شده تا نگاه کیفیگرایانه و رونقبخشی به نمایشگاه کتاب تهران جایی برای ابراز نداشته باشند.