بیست سال نقد ادبیات کودک (5) سال 1362
نظری درباره آثار هوشنگ مرادی که نوشته محمد علی جمالزاده است،مقاله «زندگینامه برای کودکان یا نوجوانان،داستان یا تاریخ»نوشته ثریا قزل ایاغ و مطلبی درباره کتابهای مذهبی انتشارات در راه حق،از دیگر مطالب این شماره است.گزارش بررسی کتابهای سال 61،چنین آغاز میشود:
«نگاهی به جدول و منحنی،گویای افت نشر کتابهای کودکان و نوجوانان،در همه زمینههاست...نویسندگان ایرانی آثار کمتری
ارائه دادهاند و تألیف که پس از انقلاب اسلامی، از ترجمه پیشی گرفته بود،از نو با نسبت 5 به 5 دگرگون شد...»
و چنین پایان مییابد:
«...دزدیدن فکر دیگری،اثر دیگری، دگرگون کردن آن و به نام خود چاپ زدن،به هر عنوانی باشد،شایسته هیچ انسانی نیست... ندادن مأخذ و ذکر نکردن تاریخ انتشار،از دیگر معایب کتابهاست...»
دومین جلد از گزارش شورا در سال 62، نقدی بر کتاب«نقش کتابهای کودکان در همسازی کودکان معلول...»را به قلم کامران رحیمی(که خود ناشنوا بوده)دربرداشت. همچنین،خبر عدمپذیرش مؤدبانه جایزه شورا، توسط رضا رهگذر،در میان دیگر اخبار این گزارش،ذکر شده بود.جدا از اخبار خارجی همیشگی و مقالات ترجمه،مطلب قابل توجه دیگری دراین شماره یافت نمیشود.در چند نشریه فرهنگی و تخصصی دیگر،چند مقاله درباره ادبیات کودک درج شد.مقالهای درباره ملا نصر الدین،در نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه مشهد،ازآن جمله بود.
از اتفاقاتی مهم سال،درج سلسله مقالاتی درباره ادبیات کودک،در هفتهنامه سروش،با امضای مستعار«کاوشگر»بود که بنابر شنیدهها نوشته یکی از روزنامهنگاران قدیمی این نشریه بود.«برای بچهها چه بسرایم،امپریالیزم مصور مخصوص کودکان،آقای...برای بچههای چی باید نوشت،هنر و ادبیات کودکان:آشفته بازار، تنتن علیه بچهها،مطلبی درباره داستانهای ترجمه،گفتوگو با چند نویسنده خارجی،ازجمله این مطالب بود که پس از شهریورماه دراین نشریه درج شد.
همچنین دراین سال،نقی سلیمانی،علاوه برادامه دادن نقدهای خود در سوره بچههای مسجد،ستون ثابت«در قلمرو ادبیات کودک»را در روزنامه جمهوری اسلامی پایه گذاشت که به طور جدی و پیوسته،بهنقد و مباحث نظری ادبیات کودک میپرداخت.این مطالب،از اواخر آبانماه آغاز شد و تا پایان سال ادامه یافت.نقد ماهی سیاه کوچولو،بررسی نقد احسان طبری، منوچهر هزار خانی و علی اشرفی درویشیان درباره این کتاب و جمعبندی کلی درباره ایناثر،از جمله این مطلب بود.سایر داستانهای بهرنگی به مرور نقد شد.روزنامه کیهان دراین سال مطالب زیادی درباره ادبیات کودک داشت. گزارش درباره کتابهای کانون پرورش،مطالبی درباره بازنویسی ادبیات کهن برای کودکان، مسابقه بین المللی شعر و نثر برای کودکان،رشد محسوس در زمینه هنر و ادبیات کودکان، مصاحبه با دفترا نشر فرهنگ اسلامی دامغان، گزارش کار یک ساله کانون،ازدیگر مطالب کیهان دراین سال بود.درمیان نشریات ویژه کودکان و نوجوانان،سوره بچههای مسجد،که سردبیری آن را نقی سلیمانی بهعهده گرفته بود،بانقدهایی به قلم نقی سلیمانی،فریدون عموزاده خلیلی و آقا خانی پیشتاز بود.سلسله مقالات آموزشی داستاننویسی در آیندهسازان، سلسله مقالات آموزشی درباره شعر در رشد نوجوان،چندین مقاله در فصلنامه جوانه بهویژه کودکان داشتند،بهنقد کتابهای کودکان و طرح مسائلی دراین زمینه میپرداختند که ازمیان آنها فعالیت روزنامه اطلاعات چشمگیر بود.
درمیان روزنامههای عمومی هم به جز کیهان و جمهوری اسلامی که اشاره شد، روزنامه صبح آزادگان و بهویژه اطلاعات فعال بودند.ازجمله مطالب روزنامه اطلاعات، میتوان به«کانون در برزخ ناهماهنگی»،در تاریخ 11 دیماه اشاره کرد.
یکی از مهمترین اتفاقات سال 62،انتشار اولین جلد از«فهرست کتابهای مناسب»کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بود.در سالهای پس از انقلاب،این اولین فهرست کتابهای مناسب بود که بهشکل کتاب مستقل منتشر میشد.
این کتاب،حاصل نظر کمیته کتاب کانون بود.جلد اول که در آذر سال 62 منتشر شد،جمعا 383 کتاب را پیشنهاد کرده بود که ازآن میان 92 کتاب از انتشارات کانون بود.این کتابها از میان 2000 عنوان کتاب بررسی شده در سالهای 1360 و 1361 انتخاب شده بود.
بهجز کتاب یاد شده،دو کتاب مستقل نیز درباره ادبیات کودک،در سال 62 منتشر شد. کتاب درسی«ادبیات کودکان»که برای دانشسرهای تربیت معلم تألیف شده بود،نوشته مشترک مصطفی رحماندوست،محمد رضا سرشار و مصطفی جمشیدیان بود.کتاب دیگر،با عنوان«دریابیم ادبیات کودکان را»نوشته محمد نوریزاد بود.این کتاب فصلبندی ندارد و طی صد و چهل و چند صفحه،درباره داستانهای نویسندگان چپ،هم چون صمد بهرنگی، داریوش عباد اللهی،علی اشرف درویشیان،رضا آقا میری و نسیم خاکسار بحث و از نگاه کمونیستی و غیراسلامی آنها انتقاد میکند. همچنین کتابهای محمود گلابدرهای و مصطفی رحماندوست،بهدلیل نگاه فانتزی- اسلامی و کتابهای محمود حکیمی،بهدلیل گزارشهای اسلامی بدون نگاه انقلابی،از دیدگاه این منتقد،مردود اعلام شد.تنها نویسندهای که کموبیش دراین کتاب،نمره قبولی گرفت،رضا رهگذر بود.
تعدادی از کتابها هم تنها فصولی یا اشاراتی درباره ادبیات کودک داشتند.مثل «جستوجو در راهها و روشهای تربیت»نوشته توران میرهادی که کتاب سوم از تجربههای مدرسه فرهاد بود،اشاراتی به آموزش هنر، قصهگویی،کتابخانه،عادت دادن دانشآموزان به مطالعه و...داشت.
کتاب:«روش تربیتی اسلام»نوشته محمد قطب و ترجمه محمد مهدی جعفری که انجام کتاب، آن را چاپ کرد،اشاراتی به داستانسرایی داشت. ضمنا کتاب ادبیات کودکان،دکتر شعارینژاد،با ویرایش جدید،دراین سال تجدید چاپ شد.