کودک، کتاب، صنعت
این روزها دیگر با کمتر کسی برخورد می کنیم که درباره ضرورت و فایده فرهنگ سازی از سنین کودکی تردید کند . این روزها حتی با رجال سیاسی هم در تبلیغات و تحیلیل هایشان از کودکان می گویند و راه حل مشکلات مختلف رفتاری ، اجتماعی ، اعتقادی و ... را در پرورش صحیح و آماده سازی نسلی آگاه و مسئولیت پذیر جستجو می کنند.
دستاوردهای چنین رویکردی را به روشنی در اطراف خود مشاهده می کنیم . کتاب هایی که برای ترویج معارف دینی پدید آمده اند ، کتاب هایی که از تاریخ و تمدن ملی می گویند ، انیمیشن هایی که مبلغ اصول زندگی شهری اند ، تبلیغات تلویزیونی که به اصول بهداشتی و ... می پردازند ، ...
با این حال کمتر کوششی در راستای ترویج کار و فرهنگ تولید برای بچه ها مشاهده می کنیم . علت چیست ؟ مگر نه اینکه کار و تولید ضامن اصلی حیات ملی و رشد اقتصادی و توسعه کشورمان است ؟ مگر نه اینکه فرهنگ مهاجم بیگانه با تبلیغ سودهای بادآورده ، تولید گریزی ، خروج سرمایه از کشور ، واردات ، مصرف گرایی و ... تیشه بر ریشه اقتصاد ملی می زند ؟ مگر نه اینکه کم توجهی به کالای ایرانی ، واردات بی رویه و کالاهای قاچاق ، بسیاری از تولیدکنندگان خرد و کلان ایرانی را بر خاک تیره نشانیده است؟
به گمانم اگر صادق و واقع بین باشیم دو راه بیشتر پیش رو نداریم . یا باید از آینده کودکان و سرزمین مان صرف نظر کنیم و یا آن که به طور جدی و منطقی برای ترویج فرهنگ کار و کوشش و تولید میان فرزندانمان برنامه ریزی کنیم .
بیایید با هم نگاهی به انگاره هایی که از طریق محصولات فرهنگی همچون کتاب ، مطبوعات ، برنامه های تلویزیونی ، بازی در کامپیوتری و ... به کودکانمان منتقل می شود بیندازیم . کار ، کارآموزی و کارآفرینی چه جایگاهی در میان آموزه هایی در پیرامون کودکان دارد؟ چه میزان از داستانها و اشعار کودکانه به طور مستقیم یا غیرمستقیم به تعظیم کار می پردازد و از فضیلت تولید سخن می گوید؟
برخلاف تصورهای بدبینانه ، راه اندازی نهضتی فراگیر و فرهنگی درباره کار و تولید در سپهر فرهنگی کشور ، کار صعب و آرزویی دور از دسترس نیست . به آسانی می توان با مذاکراتی ساده و منطقی میان نویسندگان کتاب کودک ، ناشران و صاحبان و مدیران صنعتی در ظرف کمتر از یکسال صدها عنوان کتاب یا دهها مجموعه کتاب برای گروههای سنی خردسال ، کودک ، نوجوان و ... با موضوع کار و کارآفرینی داشت . ارزش کار ، انواع کارهای فردی و جمعی و سنتی و امروزی ، مناسبات کار و حقوق کار ، محصولات و تولیدات کارگاههای کوچک و بزرگ خانگی ، روستایی ، صنعتی و ابرصنعتی ، ... همه و همه می تواند موضوع کتاب های متعددی برای کودکان و نوجوانان باشد . دانش آموزان می توانند با مفاهیم ساده فنی ، حرفه ای و صنعتی آشنا شوند و به شکلی ساده چرخه تولید و لذت کار را تجربه کنند و فرزندان کارگران می توانند با ابعاد کار پدرانشان آشنا شوند و به آن افتخار کنند.
مدیران و صاحبان صنایع باید جایگاه امروزین و رسالت تاریخی خود را درک کنند و بپذیرند که ضروری است بخشی از درآمد یا سرمایه خود را مصروف امور فرهنگی کنند تا به این ترتیب هم دین خود را به آیندگان ادا کرده باشند و هم آینده کار و حرفه خود را تأمین . البته چنین امری مستلزم برخی از فرهنگ سازی ها در میان اهالی صنعت است . برای نمونه ، مدیران نباید توقع داشته باشند که هر کتاب یا مجله ای که با حمایت آنها منتشر می شود مستقیماً به نام شرکت یا محصول و یا مدیران آنها اشاره کند . چرا که چنین کاری هم به ارزش ادبی و هنری کتاب لطمه می زند و از تأثیرگذاری آن می کاهد و هم با محدودیت ها و موانع قانونی روبه رو خواهد شد.
به امید روزی که تعابیری همچون «کار مال تراکتوره» از ذهن کودکان ایران زدوده شود و کودکانی که پدران و مادرانشان در بخش صنعت و تولید به فعالیت مشغول اند ، با افتخار تمام به نقش والدین خود مباهات کنند.
سیدعلی کاشفی خوانساری