هفت کلمه درباره نمایشگاه دوم
- دومین نمایشگاه تخصصی کتاب کودک و نوجوان با وقفهای سیزده ساله برگزار میشود. به تعبیری میتوان گفت هیچ کدام از کودکانی که امسال به این نمایشگاه خواهند آمد، هنگام برپایی اولین دوره به دنیا نیامده بودند. شاید هم بتوان گفت که ممکن است بعضی از نوجوانانی که آن سال مهمان اولین نمایشگاه بودهاند، همراه با فرزندانشان پا به دومین نمایشگاه خواهند گذاشت.
2ـ این تأخیر شاهد مثال روشنی از نابسامانی و بیبرنامگیهای کلی حاکم بر کتاب کودکان ونوجوانان ایران است. در اولین دوره نمایشگاه که به عنوان خدمتگزاری کوچک، مسئوليت نشستهای نمایشگاه را به عهده داشتم، شاهد شور و امید زایدالوصف دستاندرکاران کتاب از برپایی این نمایشگاه بودم. صحبت از برگزاری سالیانه و حتی فصلی چنین نمایشگاههایی بود و صحبت فروشگاههای شهر کتاب که قرار بود به ناشران فرهنگی و نویسندگان کتاب کودک سپرده شوند تا تحولی چشمگیر در عرصه کتاب و کتاب خوانی پدید آورند. صحبت از نشستهای دائمی با موضوع کتاب کودک در شهر کتابها، صحبت از فعالیتها و تعاملات بینالمللی و ....بود.
نمیدانم همه جای دنیا چنین است که چند سال بعد باید به خوش باوریها و بلندپروازیهای خود خندید و یا این از محسنات کشور عزیز ما ایران است که به این ترتیب زمینه تفریح و خاطرهبازی اهالی فرهنگ را فراهم میکند.
3ـ سال ها گذشت و رسیدیم به سال 1381. به معاون فرهنگی وقت وزارت ارشاد طرح نمایشگاه تخصصی و بینالمللی کتاب کودک ارایه شد. با مدیرکل ارشاد استان کرمان توافق شد اما با تغییر معاون فرهنگی، برپایی نمایشگاه تا اسفند 83 به تأخیر افتاد. این نمایشگاه هم با آرزوها و تلاشهای بسیاری همراه بود. نمایشگاه بزرگ کتاب، سمینارهای تخصصی، سخنرانان خارجی و ...
برای آن که این بار چنان مشکلاتی پیش نیاید تا آنجا که به عقلمان میرسید محکم کاری کردیم. علاوه بر آن که برگزاری جشنواره به تصویب هیئت نظارت بر کتاب کودک رسید ، تصویب شورای فرهنگ عمومی و تائید شورای عالی انقلاب فرهنگی را هم گرفتیم. قرار شد براي برگزاری منظم جشنواره، موسسهای تشکیل شود و تشکیل موسسه با دستور وزیر وقت ارشاد پیگیری شد؛ و البته باز هم همه این ها سعی بیحاصل بود. با تغییر وزیر و معاونان ارشاد برپایی جشنواره به مشکل خورد، البته تا دو سه سالی وعده برپایی جشنواره در سال بعد داده شد تا آن که همان وعدهها هم به فراموشی رفت.
4ـ حالا امسال دوباره شاهد یک نمایشگاه تخصصی کتاب کودک و نوجوان هستیم. انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک کوشیده با تکیه بر تجربههای موفق و ناموفق قبلی، روشی تازه را در این جشنواره پیش بگیرد. روشی که در آن نیازها و سلایق مخاطبان بیشتر مدنظر قرار گیرد.
امروز که من این یادداشت را مینویسم، مطمئن نیستم چقدر از برنامههای نمایشگاه بتواند محقق شود. اما امیداورم نمایشگاهی پربار و پرشور و پربرکت باشد. نمایشگاهی که در آن کتابهای برگزیده تمامی جشنوارههای کتاب کودک و نوجوان به نمایش گذاشته میشود.
نمایشگاهی که مخاطبان بدون محدودیت خرید، کتابها را با 30 درصد تخفیف دریافت میکنند، نمایشگاهی که در آن نهادهای مدنی وانجمنهای حوزه کودک مشارکت دارند، نمایشگاهی با نشستها و سخنرانیهای تخصصی و کارگاههای مختلف آموزشی.
5ـ برپایی نمایشگاهی که سالها چشم به راه برپاییاش بودیم، سبب میشود بار دیگر به یاد آرزوها و ناداشتهها بیفتیم. میخواهم با اجازه شما در این صفحات کمی خیالپردازی کنم و فهرستی از مطالبات اهالی کتاب کودک و نوجوان را مکتوب کنم. و البته قبل از آن که شما تذکر بدهید بگویم که میدانم بسياری از آنها آرزوهایی خام و دور از دسترس است.
ـ کاش انجمنهای صنفی، فراگیر و فراجناحی در حوزههای تألیف، تصویرگری و نشر کتاب کودک داشتیم.
ـ کاش مجلات تخصصی و نقد متعدد درباره کتاب کودک منتشر میشد.
ـ کاش سایتهای فعال و موقتی درباره کتاب کودک وجود داشت.
ـ کاش خبرگزاریها و مطبوعات توجه مناسبی به کتاب کودک داشتند.
ـ کاش امکان تبلیغ کتابهای کودک در صداوسیما فراهم میشد.
ـ کاش در هر شهر و استان فروشگاههای تخصصی کتاب کودک داشتیم.
ـ ای کاش هر ساله در همه استانها نمایشگاههای کتاب کودک برپا میشد.
ـ ای کاش در برنامههای مختلف صداوسیما کتابخوانی ترویج میشد.
ـ ای کاش بچهها به چشم خود میدیدند که کتاب خواندن بیفایده نیست.
ـ کاش در کشورمان جشنوارهها نمایشگاهها و سمینارهای بینالمللی کتاب کودک شکل میگرفت.
ـ کاش نویسندگان، تصویرگران و منتقدان ایرانی امکان حضوردر جشنواره و همایشهای بینالمللی را مییافتند.
ـ ای کاش از حضور ناشران ایرانی در نمایشگاههای بینالمللی حمایت میشد.
ـ ای کاش آژانسهای ادبی برای معرفی و عرضه آثار پدیدآورندگان ایرانی در بازارهای جهانی شکل میگرفت.
ـ ای کاش ناشران دولتی، مجال نفس کشیدن برای نشر خصوصی میگذاشتند.
ـ ای کاش نهادهای دولتی در خریدها و حمایتهایشان به جای روابط شخصی و سیاسی به سلیقهها و منافع مخاطب فکر میکردند.
ـ ای کاش نهادهای دولتی از پژوهشهای بنیادی و کاربردی در حوزه کتاب کودک حمایت میکردند
ـ ای کاش ادبیات کودک در دانشگاهها و مراکز آموزش عالی جدی گرفته میشد.
ـ ای کاش ناشران دولتی، به جای سبقت گرفتن در کارهای عامهپسند، به تولید کارهای سنگین فاخر، پرهزینه ونمونه میپرداختند.
ـ ای کاش جایی بود که به شکایت نویسندگان از برخی ناشران رسیدگی میکرد.
ـ ای کاش درهای بسته مدارس به روی کتابها، مجلات ونویسندگان کودک باز میشد.
ـ ای کاش همه نهادهای دولتی موظف میشدند فهرست خرید کتابهای خود را اعلام کنند.
ـ کاش مشکل پخش کتابهای کودک حل میشد.
ـ کاش شهرداریها فضایی را برای اطلاعرسانی کتابهای کودک اختصاص میدادند.
ـ کاش جشنوارههای تازه کتاب کودک برپا میشد. جشنوارههایی براساس انتخاب کتابداران، کتاب فروشان، کودکان، مادران، منتقدان، معلمان و ...
ـ کاش ...
ـ کاش ...
6ـ چند برنامه برای این جشنواره پیشبینی کرده بودیم که متأسفانه به دلیل کمبود وقت و اعتبارات ممکن نشد. مینویسم تا ما و شما و آن ها یادمان بماند.
ـ دوست داشتیم فضایی برای فروش رايت کتابهای قدیمی کودک و نوجوان اختصاص یابد. همه میدانیم چه بسپارند کتابهای خوبی که سال هاست تجدید چاپ نمیشوند و حتی به ناشران آن ها دسترسی نیست. این کار هم به سود ناشران قدیمی است و هم ناشران امروز، هم نویسنده و تصویرگر و هم مخاطبان. به این ترتیب بخش با ارزش از میراث ادبی ما از توقیف خارج میشد و هم مخاطبان به کتابهای با ارزشی دست مییافتند. ناشران هم با هزینه کمی به کتابهای خوب و آشنایی میرسیدند و ...
ـ دوست داشتیم همایشی بگذاریم با همه مدیران شرکتهای پخش کتاب تا درباره پخش کتاب کودک و صحبت کنیم. ببینیم و بشنویم که صحبتهای این دوستان چیست و چرا کمتر به کتاب کودک عنایت دارند، دوست داشتیم آنها هم صحبتهای ناشران و نهادهاي کودک را بشنوند و به راهکارهای مشترکی بیندیشیم.
ـ دوست داشتیم همایش یک روزهای با موضوع تبلیغات کتاب کودک داشته باشیم، برای این منظور با جمعی از اساتید زبده تبلیغات، نشریات تخصصی کتاب، خبرنگاران کتاب و ... هم صحبت کرده بودیم که نشد. ان شاءالله در فرصتی دیگر.
7ـ امروز که این یادداشت را مینویسم. روز تولد امام محمد باقر (ع) است و جالب اینجاست که جشنواره بینالمللی کتاب کودک کرمان نیز همزمان با ولادت این بزرگوار برگذار شد و حالا پس از پنج سال، این روز از اسفندماه به دی ماه آمده است. انگار باز هم عنایت کودک اسير و بزرگوار کربلا که شکافنده دانشها و منشأ بسیاری از کتابها بوده است شامل حال کتاب کودکان شده است. از محضر نورانی همان بزرگوار تقاضا داریم که کودکان این سرزمین و خدمتگزارانشان را از دعای خیر محروم نکنند. باشد که از فیض توجه ایشان چنین برنامههایی محفوظ و موفق و مستدام گردد.